J. Piaget, zekayı çevreye uyum yapabilme yeteneği olarak tanımlamış ve çocuğun öğrenmesini bilişsel yapılardaki değişimle açıklamaya çalışmıştır. Ona göre zihinsel gelişim evreleri ve evrelerdeki gelişim görevleri şunlardır:
| Evreler | Yaş | Erişilen temel özellikler |
| Duyusal motor dönemi | 0-2 | a) Kendini dış dünyadan ayırt etme.
b) Refleksif davranışlardan amaçlı davranışlara geçme ( Bebek karyolasında ayağını sallarken ses çıkarırsa tekrar aynı sesi çıkarmak için ayağını sallar.) c) Nesnenin süreklilik kazanması (Annesi yanından mutfağa gitse ve onu göremese de annesinin hâlâ var olduğunu kavrar.) d) Gördüğü hayvanların sesini taklit yapabilmesi akılda tutma yani önemli bir zihinsel gelişim aşamasıdır. |
| İşlem öncesi dönem | 2-7 | a) Çevresindeki olay ve nesneleri çeşitli sembollerle ifade etme. Dil bu dönemde zihinsel gelişime paralel olarak gelişir.
b) Tek yönlü sınıflandırmalar yapma ya da tek boyutlu düşünme (Küpleri mavi ya da kare oluşlarına göre sınıflar.) c) Başlangıçtaki “ben merkezcilik” duygusunun giderek azalması d) Korunum yasası gelişmemiştir ( Pastanın ikiye ya da dörde bölünmesi durumunda dörde bölmenin pastayı daha çok yapacağını düşünür.) e) Ahlaki gerçekçilik gözlenir (Abartılı yalanla çıkar amaçlı söylenen yalanı ayırt edemez.) |
| Somut işlemler dönemi | 7-11 | a)Mantıksal düşünme yeteneğinde gelişme görülür.
b)Korunum yasası gelişir. c)Ahlaki kararlarda niyet kavramı gelişir. d)Ben merkezci düşünce yerini işlevselci düşünceye bırakır. e)Somut yollarla problem çözme görülür. |
| Soyut işlemler dönemi | 11 yaş ve üzeri | a)Soyut düşünme,
b)Bilimsel yöntemle problem çözme, c)Değer ve inanç sistemini yapılandırma, d)Fikir dünyasıyla aktif olarak ilgilenme ve düşüncesini etkinliklerine yansıtma en önemli özelliklerdir. |
Kohlberg, Piaget’in kuramını genişletmiştir. Çocuk ve yetişkinlerin belirli durumlarda davranışlarını yöneten kurallarını nasıl yorumladıklarını incelemiştir. Araştırmasını çocuklara ahlaki ikilemler vererek ve onlara bu durumlarda nasıl tepkide bulunacaklarını sorarak yapmış ve sonuçta üç düzey gelişim evresi belirlemiştir. Bu evreler şunlardır:
| 1.Gelenek Öncesi Düzey (4-9 yaş) |
2.Geleneksel Düzey (10-15 yaş) Sosyal düzen |
3.Gelenek Sonrası Düzey (15 yaş sonrası) |
| Birinci Evre: Ceza ve itaat a.Olayların dış görünüşüne, kuralları ortaya koyan kimselerin fizik gücüne ve meydana gelen zararın büyüklüğüne bakarak karar verirler. b.Kurallara cezalandırılmamak için boyun eğilir. İkinci Evre: |
Üçüncü Evre: Kişiler Arası Uyum Eğilimi a.Akran gruplarıyla işbirliği gözlenir. b.Diğer insanların beklentilerinin önemli olduğu kabulü ile başkalarının hoşuna giden, beğenilen davranışlar gösterilir. c.Artık yaptıklarını ceza almamak için değil; aynı zamanda başkalarını mutlu etmek için yapmaya çalışır. “İyi niyetli olmak” önem kazanır. Dördüncü Evre: |
Beşinci Evre: Sosyal Sözleşme Eğilimi a.Yasalar önemlidir ancak insani değerlerle çatışan yasalar sorgulanır ve gerekirse değişmesi gerektiği savunulur. Örneğin, kimse çalma hakkına sahip değildir ancak hiçbir yasa bir insanın ölümüne neden olabilecek uygulamayı meşru gösteremez. Altıncı Evre: |
Çocuklar bilişsel yönden geliştikçe, ahlaki gelişim aşamaları belli bir sıra izler. Bu nedenle ahlaki gelişmeye, bilişsel gelişmenin bir niteliği olarak da bakılabilir. Kohlberg’e göre ahlaki gelişim dönemlerine bazı çocuklar erken, bazıları ise geç ulaşabilir ancak bazı kişiler yaşları ne olursa olsun tüm yaşamları boyunca ileri ahlak düzeyine erişemezler.
Bir yanıt bırakın