Psikoloji, eski Yunancada ruh anlamına gelen ‘psyche’ ile bilgi anlamına gelen ‘logos’ sözcüklerinden oluşmuştur. Sözcük olarak karşılığı ‘ruh bilgisi’ demektir.
İlk çağlarda Aristo tarafından bu anlamda kullanılmış ve uzun süre felsefe içinde yer almıştır ancak bu karşılık psikolojinin ruhu incelediği anlamına gelmemelidir. Psikoloji “ruh var mıdır?”, “ruh ölümsüz müdür?” gibi sorulara cevap aramaz çünkü ruh kavramı bilimi değil ilahiyat(teoloji) ve felsefeyi ilgilendirir. Psikoloji ise her bilim gibi gözlenebilen olayları ele alır, sınıflandırır ve bu olaylar arasındaki değişmeyen ilişkileri bulmaya çalışır.
Günümüzde psikoloji ‘Organizmanın davranışlarını ve bu davranışların altında yatan zihinsel süreçleri inceleyen pozitif bir bilim dalı ‘ olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda 4 önemli unsur vardır.
a) Organizma (canlı): Her canlı varlık bir organizmadır. Bu ya insan ya hayvan ya da bitkidir. Bitkilerde duygu ve düşünceye dayalı davranışlar bulunmadığı için psikoloji bunlardan ilk ikisi ile ilgilenir.
Psikolojinin hayvanlar üzerinde araştırma yapması, insan davranışlarını daha iyi anlayabilmek içindir. Bu yolla insanlar üzerinde yapılması olanaksız olan ya da uygun görülmeyen deneyler hayvanlar üzerinde yapılabilir. Bazı hayvanların ömürleri insana göre çok kısa olduğundan, bunların doğumlarından ölümlerine kadar geçirdikleri aşamalar incelenip insan davranışlarının anlaşılmasını sağlayacak ipuçları elde edilir.
b) Davranış: İçten veya dıştan gelen larının davranışlarını konu alır. uyarıcılara(etkilere) karşı organizmanın yaptığı gözlenebilen ve ölçülebilen tepkilerdir. Her tepki bir davranış olduğu gibi organizmadaki içsel olaylar da davranış kabul edilir. Bu nedenle davranışlar üç grupta ele alınabilir:
- Konuşmak, oturmak, koşmak gibi dıştan doğrudan gözlemlenebilen davranışlar,
- Duygular ile düşünme, hayal kurma, zekâ gibi dıştan doğrudan gözlenemeyen ancak herhangi bir yolla ölçülebilen zihinsel etkinlikler,
- Kasların gerginleşmesi, utanınca yüzün kızarması gibi psikofizyolojik tepkiler.
c) Zihinsel süreç: Algı, bellek, düşünce, duygu gibi duyuşsal ve bilişsel süreçleri ifade eder. Psikoloji bu süreçleri incelemekle insan zihninin nasıl işlediğini anlamaya çalışır.
d) Pozitif Bilim: Belli bir alanda bilimsel yöntemle (deney ve gözlemle) elde edilmiş düzenli ve sistemli bilgiler bütünüdür. Psikoloji de herhangi bir yolla gözlenebilen ve ölçülebilen olgularla ilgilendiği için pozitif bir bilimdir.
Örneğin, Bahadır sinirli bir kişiliğe sahiptir, anne-baba ilgi ve sevgide aşırılığa kaçmıştır, arkadaşlarının tutumları veya davranışları Bahadır’ı böyle bir davranışa itmiştir ya da ailede bu davranışları örnek sergileyen rol model vardır. Görüldüğü üzere Bahadır’ın davranışlarının tek bir açıklaması olmayabileceği, hatta birden fazla açıklamanın aynı anda doğru olabileceği çıkarımına ulaşabiliriz.
Bir bilim dalı olarak psikoloji de davranışların altında yatan sebepleri tek bir açıklamaya dayandırmaz. Arkadaşlarına “kaba davranmak” gibi gözlemlenebilen olguların yanında, “başkalarını küçük görme, kendini aşırı beğenme” gibi gözle görülmeyen ancak dolaylı olarak gözlemlenebilen ve davranışlara yansımaları ile ölçülebilen olgular da olabilir.
Psikoloji sadece konuşmak, hareket etmek gibi gözle görülebilir davranışları değil duygu, algı, tutum gibi soyut ama dolaylı olarak ölçülebilen davranışları da anlamaya çalışır.
Tarih boyunca filozoflar, sanatçılar, edebiyatçılar da insan davranışlarını açıklamaya çalışmışlardır. Ancak psikoloji bir bilimdir ve diğer bilim dalları arasındaki farkı sistematik, objektif ve deneysel verilere dayalı bilimsel yöntemler kullanır. Nesnel, doğrulanabilir, genellenebilir cevaplar üretir.
Bir yanıt bırakın